W Polsce działa aktualnie kilkaset podmiotów, które mogą prowadzić działalność bankową. Pod względem organizacyjno-prawnym, jednostki te można podzielić na banki komercyjne oraz banki spółdzielcze. Jakie są banki komercyjne w Polsce i czym różnią się od banków spółdzielczych?
Bank komercyjny, czyli jaki?
Bankiem komercyjnym możemy nazwać tę instytucję finansową, która – co zabrzmi dość ogólnie – zajmuje się obrotem pieniądza pomiędzy konsumentami (ludnością) a jednostkami gospodarującymi. Bank komercyjny prowadzi rachunki (konta) na potrzeby obywateli i zajmuje się obsługą rachunkową i pieniężną. Bank komercyjny prowadzony jest w formie odrębnego przedsiębiorstwa, a zarabia m.in. na systemach prowizyjnych, opłatach od świadczonych usług oraz odsetkach od udzielanych kredytów.
Czytaj także: Czym jest promesa kredytowa i czy gwarantuje uzyskanie finansowania?
Zadaniem / celem banków komercyjnych jest także udzielanie pożyczek i kredytów, a nadrzędnym celem – patrząc od strony biznesowej – wypracowywanie zysków dla akcjonariuszy. Banki komercyjne w Polsce muszą być prowadzone w formie spółki akcyjnej, co odróżnia je od Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo Rozliczeniowych, o czym za moment.
Czym zajmują się banki komercyjne?
Zgodnie z tym, co napisaliśmy powyżej, banki komercyjne mają za zadanie obsługę rachunkowo-pieniężną obywateli, a także udzielanie kredytów i pożyczek. Mogą to być zarówno pożyczki gotówkowe (przeznaczane na cele konsumpcyjne), jak i kredyty celowe, czyli np. kredyty samochodowe, mieszkaniowe, na fotowoltaikę, kredyty studenckie, etc.
Prócz tego na kanwie prawa bankowego banki komercyjne mogą również nabywać i sprzedawać nieruchomości, zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych, prowadzić działalność konsultacyjno-doradczą, udzielać poręczeń.
Jakie są rodzaje banków w Polsce?
Zasadniczo banki można podzielić wg. różnych kryteriów, jednak najczęściej możemy spotkać się z podziałem banków z uwagi na formę prawną. Jak wspomnieliśmy wcześniej, za bank komercyjny uznać można te instytucje, które działają w formie spółki akcyjnej. Obok niej działalność bankową można prowadzić także w innej formie organizacyjno-prawnej, do której zaliczyć można spółdzielnie i banki państwowe.
Spółdzielnie to znane nam wszystkim SKOK-i, a więc Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo Rozliczeniowe. Jest ich w Polsce kilkaset i nie sposób wymienić każdego z nich w tym wpisie.
„Najważniejszym bankiem” w Polsce jest oczywiście Narodowy Bank Polski potocznie zwany bankiem centralnym. Zajmuje się on polityką pieniężną. Co to oznacza? Zgodnie z informacją opublikowaną na stronie NBP, instytucja:
Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, pełni funkcję banku banków, ponadto, nadzoruje systemy płatności w Polsce.
Narodowy Bank Polski, a dokładniej wydzielona w ramach jego struktur Rada Polityki Pieniężnej odpowiada z aktualną wysokość stóp procentowych w Polsce. Od nich też zależy m.in. wysokość oprocentowania kredytów, lokat i depozytów. Narodowy Bank Polski nie zajmuje się prowadzeniem rachunków obywateli, ani udzielaniem kredytów ludności.
Wracając do klasyfikacji banków w Polsce prócz struktury organizacyjno-prawnej banki możemy podzielić także z uwagi na pochodzenie kapitału, którym są zasilane. Za przykład banków z kapitałem zagranicznym posłużyć mogą m.in. Citi Handlowy (USA), mBank (Niemcy), Bank Millennium (Portugalia), BNP Paribas (Francja), Crédit Agricole (Francja), ING Bank Śląski (Holandia), Santander Bank Polska (Hiszpania).
Większościowym polskim kapitałem zakładowym zasilone są zaś: PKO BP, Bank Pocztowy (należący do PKO BP i Poczty Polskiej), Bank Pekao SA, w którym głównym akcjonariuszem jest Polski Zakład Ubezpieczeń SA, Bank Ochrony Środowiska, Getin Noble Bank, Alior Bank, a także Plus Bank, mimo że większościowy pakiet należy do spółki zagranicznej, to za nią stoi zaś Zygmunt Solorz-Żak.
Największe banki komercyjne w Polsce
Pod względem ilości posiadanych aktywów największym bankiem komercyjnym w Polsce niezmiennie od wielu lat jest naturalnie PKO Bank Polski. Suma jego aktywów w drugim kwartale 2021 roku wynosiła ponad 360 miliardów złotych. PKO BP jest pod tym względem absolutnym liderem, ponieważ znajdujący się na drugim miejscu Pekao SA ma „jedynie” 247 miliardów aktywów.
Zaraz zanim, tj. na trzecim miejscu uplasował się Santander Bank Polska, którego wysokość aktywów wyniosła w połowie 2021 roku ponad 233 mld zł. W dalszej kolejności plasują się ING Bank Śląski, BNP Paribas, Bank Millenium, Alior Bank, Citi Handlowy, Getin Noble Bank.
Bank komercyjny a bank spółdzielczy. Jaka jest różnica?
Zasadniczą różnicą między bankiem komercyjnym a bankiem spółdzielczym jest forma organizacyjno-prawna. Jak wspomnieliśmy już wcześniej, banki komercyjne działają w formie spółek akcyjnych. Bank spółdzielczy to „spółdzielnia”. Jej członkiem może zostać zarówno firma, jak i osoba fizyczna, także klient banku.
Celem banków spółdzielczych w przeciwieństwie do banków komercyjnych nie jest wyłącznie pomnażanie kapitału, a realizowanie celów spółdzielni i jej członków. Zgodnie z ostatnimi danymi na terenie Polski w 2021 roku działało około 530 banków spółdzielczych. Cechuje je to, że zwykle zlokalizowane są w mniejszych miejscowościach, a zasilane są kapitałem polskim. Banki spółdzielcze działają na podstawie ustawy o prawie spółdzielczym.
